• O clero, como reacción á política das Cortes de Cádiz, leva a cabo actividades de espionaxe, recadación de fondos, propaganda, milita na guerrilla...

• Boa parte da fidalguía, pero non toda.

• Grande parte do campesiñado.

• Sectores da fidalguía.

• Sectores do campesiñado.

• Os carlistas organízanse en guerrillas ou partidas que:

• Desgastan o inimigo.

• Non lles permiten formar un exército regular.

• Dirixidas por clérigos e fidalgos.

• A rexente María Cristina busca apoios a favor da causa isabelina e toma medidas contra o carlismo (depuración do exército...)

• Don Carlos manda proclamas desde Portugal, onde estaba exiliado, a Galiza, que fan que en 1834 comece o conflito en Galiza.

• Obediencia a Isabel II.

• Amnistía para os oficiais carlistas que se entreguen.

As institucións combinan as súa actividade co apoio á causa anticarlista, algunhas delas son o Gobernador de Lugo ou o Capitán General (Pablo Morillo, nomeado pola rexente María Cristina).

Créase a Junta de Armamento y defensa de Galicia (1835) para combater o carlismo e, posteriormente, as deputacións provinciais (1835).

Na segunda guerra carlista rexorden en Galiza os apoios a este movemento, especialmente en Lugo e Santiago.

Para consolidar a monarquía isabelina a rexente María Cristina promulga o Estatuto Real (1834 - 1836), que supón un tímido paso cara a institucionalización do liberalismo:

• Pretende corrixir as propostas das Cortes de Cádiz.

• Moi moderado.

• Divide as Cortes en dúas Cámaras:

• Próceres, designados.

• Procuradores, elixidos (21 por Galiza).

• Establece o sufraxio censatario (comarcal e provincial).

Os liberais non estaban satisfeitos con estas tímidas reformas, polo que:

O seu obxectivo é:

A chegada ao poder do liberal Mendizábal supón:

• A submisión voluntaria das xuntas, que crían cumpridos os seus obxectivos.

• Un paso máis cara a institucionalización do liberalismo: novo exército e lei electoral.

• A convocatoria de eleccións por mor das diferenzas entre Mendizábal e o Estamento dos Procuradores.

Neste momento configúranse definitivamente dous partidos: o moderado e o progresista e nas eleccións de 1836:

• O sistema será o elixido polos Procuradores e legalizado por Istúriz (Presidente do Consello de Ministros): elección directa e voto censatario.

• As listas de electores elaboraranas as deputacións e concellos (en Lugo aumentará respecto das anteriores).

• En Galiza constituirase a Junta electoral del parido (partidos xudiciais) e a Junta electoral provincial.

En agosto de 1836 prodúcese o levantamento de La Granja, ao que se sumará o liberalismo radical galego, que obriga á rexente a:

• Proclamar a Constitución de 1812.

• Dar o poder a un progresista (Calatrava).

Entre 1837 e 1845 moderados e progresistas están continuamente enfrontados, elaborando estes últimos a Constitución de 1837:

• É unha vía intermedia entre a Constitución de Cádiz e o Estatuto Real.

• A Coroa pode disolver as Cortes e ten control sobre o Senado.

• As Cámaras teñen iniciativa legal.

• Recoñécese a soberanía nacional.

• Non se fai referencia a unha confesionalidade estatal.

• Liberdade de imprenta.

• Autonomía dos municipios.

• Milicia nacional.

Nese mesmo ano promúlgase unha nova lei electoral:

• Sufraxio censatario.

• Representación directa por provincias.

• A representación de Galiza era maior cá da media do Estado.

• Sector moderado histórico (Borrego).

• Moderados que actuaban na clandestinidade.

A oposición entre progresistas e moderados fai que en 1840 Espartero opte pola vía insurreccionista. En Galiza:

• É seguido nos cuarteis, clubs progresistas e polos universitarios.

• Créase a Xunta Suprema Central de Galicia e outras xuntas nalgunhas cidades.

No enfrontamento entre María Cristina e Espartero este último sae vencedor e:

En Galiza serán o exército e sectores progresistas de Vigo, Pontevedra e Lugo os apoios de Espartero.

A rexencia de Espartero caracterízase por unha grande inestabilidade:

• Conspiración moderada de 1841.

• Revoltas de Barcelona de 1842.

• En 1843 prodúcese unha sublevación dirixida por Narváez, na que tamén estaba implicado O'Donnell e subvencionada por María Cristina que fai que Espartero teña que fuxir trala batalla de Torrejón de Ardoz.

• En Galiza:

• Créanse as Xuntas de Vixilancia e Defensa para facer fronte ás insurreccións.

• O progresismo divídese en esparteristas (Lugo, Ferrol, Vigo, Pontevedra) e antiesparteristas (Santiago, Ourense, A Coruña).

• Os esparteristas perden prestixio, Antolín Faraldo describiraos como corruptos.

• Trala sublevación contra Espartero só Ferrol e algúns sectores pontevedreses permanecen fieis ao rexente durante algún tempo e constitúense xuntas:

• Xuntas locais

• Xuntas provinciais

• Xunta central constituída polas provinciais.

• A construción do Estado Liberal e a súa repercusión en Galiza (1843 - 1868)

• A década moderada

Trala sublevación contra Espartero decrétase a maioría de idade de Isabel con 12 anos e comeza a exercer como raíña. Nesta década na que os moderados están no poder impúlsase a construción do Estado Liberal e caracterízase pola estabilidade, pero tamén pola oligarquización e a corrupción.

• O GOBERNO DE NARVÁEZ (3 de xaneiro de 1844 - 11 de febreiro de 1846):

• Constitución de 1845:

• Sufraxio por capacidades.

• Soberanía compartida entre as Cortes (senadores e deputados) e Monarca, quen pode disolvelas e cuestionalas, amais de presentar iniciativas lexislativas.

• Non hai unha separación de poderes estrita.

• Eleccións:

• Distrito como unidade electoral.

• Menos electores.

• Manipúlanse.

• En Galiza:

• Reprímese o progresismo.

• Manipúlanse as eleccións.

• Permisividade co carlismo.

• Medo aos contactos e posíbeis pronunciamentos dos esparteristas exiliados en Inglaterra e Francia.

• Levantamento do 2 de abril de 1846:

• Desenvólvese nas capitais galegas.

• Está dirixido por Miguel Solís.

• Lévano a cabo:

• Reformistas moderados.

• Progresistas.

• Provincialistas que defendían o autonomismo, encabezados por Antolín Faraldo.

• Organización do territorio ocupado:

• Xuntas: a Xunta Suprema do Goberno Galiza publica un Manifesto en La Revolución de carácter provincialista.

• Asemblea en Compostela dirixida por Solís.

• Fin do levantamento: as tropas de Solís son derrotadas por Concha o 26 de abril, os dirixentes son fusilados en Carral e ordénase a depuración da Universidade de Santiago de alumnos simpatizantes co levantamento.

• REGRESO AO PODER DE NARVÁEZ (1847 - 1851): un goberno dividido que pretende manter a orde e frear a revolución que en 1848 se estendía por Europa.

• GOBERNO DE BRAVO MURILLO (1852): goberno autoritario que leva a cabo unha reforma da Constitución de 1845 e reformas administrativas.

• O bienio progresista e o seu desenvolvemento en Galiza (1854 - 1856)

Esta etapa xorde como consecuencia da revolución de 1854, unha revolución na que se dá:

• Un pronunciamento militar moderado.

• Insurrección progresista.

• Mobilización popular.

O goberno estará presidido por O'Donnell e Espartero, dous xenerais con fins contrapostos e durante o Bienio Progresista:

• Redactarase a Constitución “non nata” (1856).

• Levarase a cabo a desamortización de Madoz (1855), que fracasa (enfrontamentos entre o goberno e a raíña Isabel II).

• En Galiza:

• Crearanse xuntas nas principais cidades.

• Hai un importante descontento pola situación económica, circunstancia que quererán aproveitar os carlistas para que haxa outro levantamento en Galiza.

• Os progresistas, entre eles moitos dos que participaran no levantamento de 1846, son a primeira forza política.

• O'Donnell e Espartero dimitirán en 1856.

• A Unión Liberal (1858 - 1863)

• Unión de varios partidos no goberno con O'Donnell como presidente.

• Posición liberal conservadora.

• Nova desamortización.

• Coincide cunha etapa de desenvolvemento económico antes da crise que afecta a toda Europa entre 1865 e 1866.

• Pouco apoio popular: goberno aristócrata atacado pola oposición (republicanos e demócratas) e con sublevacións coma a dos campesiños andaluces.

• En 1863 dimite O'Donnell.

• Un cambio xeracional na representación política de Galiza

Neste momento prodúcese un corte xeracional na representación política de Galiza e os deputados galegos divídense, en 1859, en tres grupos que se integrarán na Unión Liberal sen renunciar ao moderatismo:

• Os novos: supoñen o 50% da representación galega e acadan importantes postos na administración estatal.

• Os reselados: antigos progresistas.

• Os enfeudados: deputados con experiencia política no moderatismo.

• A construción do Estado democrático e a súa repercusión en Galiza.

• O sexenio revolucionario (1868 - 1874)

• A revolución de 1868, “A Gloriosa”

Revolución burguesa contra a raíña, encabezada polos xenerais Prim, Serrano e Topete, que remata:

• Co Pacto de Ostende no que se rexeita aos Borbóns e se acorda a redacción dunha nova constitución que recoñeza o sufraxio universal masculino.

• A abdicación da raíña, que foxe a Francia.

• O Goberno Provisional (1868 - 1871)

Redacta a Constitución de 1869 (sufraxio universal masculino, liberdades, división de poderes, recorte de poderes do monarca) e, mentres se debate quen debía ser o rei, Serrano será rexente.

• O reinado de Amadeo de Saboya (1871 - 1873)

Supón un intento fracasado de establecer unha monarquía constitucional, unha etapa de inestabilidade na que o pobo rexeita ao rei por ser estranxeiro.

• A Primeira República (1873 - 1874)

É unha coalición de republicanos, socialistas e liberais radicais presidida po Pi i Margall. Remata co pronunciamento do xeneral Pavía en 1874 e despois tómase a “solución alfonsina”, de xeito que Alfonso XII será o novo monarca.

• Repercusión en Galiza

• A revolución de 1868 en Galiza

• Créanse xuntas nas principais cidades de Galiza, destacando as reclamacións da Xunta Revolucionaria de Tabeirós (liberdade de imprenta, supresión da Guardia Civil...)

• Coa chegada de Serrano ao poder constitúese o Goberno Provisional e disólvense as xuntas.

• As clases populares son as protagonistas da revolución.

• 1869 - 1875

• O descontento popular:

• Provocado polas levas e os tributos.

• É aproveitado por federais e carlistas para instigar amotinamentos no campo galego.

• Así, prodúcense movementos en toda Galiza:

• Lugo, Ourense, Pontevedra en 1870.

• En 1872 prodúcese unha sublevación armada en Ferrol e créase unha Xunta Revolucionaria. Este movemento disolverase e os participantes exiliaranse ou serán reprimidos.

• Durante a Primeira República:

• Créanse xuntas e comités republicanos.

• Propostas do republicanismo galego para crear as bases sociais da República:

• Estado laico e federal.

• Supresión das levas e impostos.

• O federalismo galego:

• Radicais: insurrección dun batallón de voluntarios francos “Galaicos” para combater os carlistas. Esta insurrección é freada polo exército e moitos dos que participaran dela refúxianse en Portugal.

• Moderados: burgueses que buscan o autonomismo e que apoian a Constitución de 1873.

Entre 1872 e 1875 mantense en Galiza o carlismo:

• Político, liderado por Nocedal.

• Bélico, organizado en partidas en toda Galiza.

En Galiza crearase a Junta Auxiliar Consultiva de Galicia, logo a Junta de Armamento y Defensa de Galicia e, finalmente, xa con Mendizábal no poder, as deputacións provinciais.

8. A formación do Estado Liberal (1833 - 1874)

7

Historia de Galiza

2006/2007

USC