Historia da Lingua Galega: S. XX e XXI

Durante o século XX o galego sufriu un proceso de consolidación de normalización.

A pesares de distinguirmos varias etapas durante ese século, acada importancia literaria ata entón vedados (ensaio, narrativa...). A consideración do galego vai ascendendo, e trala dictadura de Franco (que supón un total estancamento para o galego, reducido ó ámbito rural, sobre todo), o idioma pasa a ser cooficial xunto ó castelán.

É importante destacar o desgaleguización social, que se intenta paliar a través de campañas promovidas pola área de normalización lingüística.

• Continuación do labor dignificador do galego comezado no século anterior (Rexurdimento)

• 1906: Real Academia Galega, como primeiro presidente Manuel Murguía.

• 1912-1915: Liga Agraria de Acción Galega

• 1916: Creación da primeira Irmandade da Fala, asociación que pretende a defensa, a difusión e emprego do galego. Fórmase na Coruña. Rapidamente créanse máis institucións de Irmandades, cuestionándose, máis tarde, a participación en cuestións políticas, dando lugar a dúas tendencias:

• Grupo Nós: Vicente Risco

• Partido Galeguista: Castelao

• 1920: Revista Nós, nada en Ourense, escrita integramente en galego promovido polo grupo Nós (Vicente Risco, Otero Pedrayo, López Cuevillas...).

• 1923-1936: Seminario de Estudos Galegos, que espalla o uso do galego ó medio científico e técnico, conseguindo importantes logros.

• Aparición de numerosas publicacións

• Creación de editoriais

• 1924: Lar

• 1927: Nós

• Estudios lingüísticos

• 1913: Diccionario galego castelán

• 1909: Elementos de gramática historia gallega

• 1922: Gramática do idioma galego, Lugrís Freire

• Guerra Civil (1936-1939) e Dictadura de Franco (1936-1975)

• 1936: Estatuto de Autonomía para Galicia, que non chega a pórse en vigor polo comezo da G.civil

• Período moi negativo para a cultura galega

• Parálise total do avance galeguizador

• Dura represión, traducida no uso do galego ó ámbito familiar e coloquial

• Exilio de intelectuais galegos, sobre todo a Bos Aires

• Aparición de novas editoriais

• Difusión de campañas galeguistas e emprego do galego entre a vida cotiá dos exiliados galegos

Década dos 50

• Certa apertura por motivos da política internacional

• Editoriais e Colección literarias

• 1950-1951: Editorial Galaxia, impulsada por Otero Pedrayo, Ferro Couselo...

• Colección de Benito Soto

• Colección Xistral (Lugo)

• Editorial Monterrey (Vigo)

• Editorial Biblífilos Gallegos (Santiago de Compostela

• Revistas

• Grial

• Revista de Economía de Galicia

• Suplemento de La Noche

• Estudios Lingüísticos

• Gramática elemental del gallego común, Carballo Calero

• Diccionario enciclopédico, Eladio Rodríguez López

• Asociacións culturais

• Facho (Coruña)

• Abrente (Ribadavia)

Década dos 60

• 1963: proclamación do Día das Letras Galegas

• 1971: Instituto da Lingua Galega

• Despois da morte de Franco (1975-2004)

• Recuperación das formas democráticas

• Aumento das liberdades reivindicación cultural e lingüística galega

• 1976: Departamento Universitario de galego-portugués

• 1978: Constitución

• 1981: Estatuto de Autonomía

• 1978-1981: Galego como lingua cooficial xunto có castelán na Comu. autó. Galega

• 1982: Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego (RAG-ILG)

• 1983: Lei de Normalización lingüística

• Escolarización en galego

• 1986: RTVG

• Prensa en galego

• Tempos

• Natureza Galega

• A Nosa Terra

• Correo Galego

• Estudios lingüísticos e literarios

• Novas editoriais

• Do Cumio

• Vía Láctea

• Sotelo Blanco

• Expansión do galego ata o eido da informática

• Actualidade: uso do galego

Administración

• Nacional

• Depende do Ministerio

• M. Fachenda: utilización do bilingüismo

• M. Defensa: uso do castelán

• Autonómica

• Uso ritual do galego: emprego do galego en ocasións moi sinaladas: actos protocolarios

• Uso do galego na propaganda autonómica

• Uso do galego nos papeis autonómicos (así tamén coma o do castelán)

• Local e Municipal

• Uso do galego dependente da vontade do partido que goberne

• Pequenos núcleos rurais: uso do castelán

• Núcleos urbanos, grandes cidades e capitais de provincias: uso do galego bastante estendido agás Na Coruña

Ensinanza

• Obrigatoriedade do estudio do galego dende o curso 79/80

• 1983: Lei de Normalización lingüística pola que o galego se converte en lingua vehicular dalgunhas disciplinas

• 1995: Decreto Lei

• E.Infantil e 1º C.Primaria: usarase a lingua materna predominante entre os alumnos

• 2º e 3º C.Primaria: como mínimo dúas áreas de coñecemento, obrigatorio a de C. Medio

• 1º Bach: Filosofía, Tecn, Bio/Xeoloxía/, Hª Contem, D.técnico

• 2º Bach: Hª e Hª Filo , D.Tecn, Tecn.Ind, Ciencias da Terra e Medioamb, Xeografía, Hª Arte

• Universidade: queda nas mans do profesor

Partidos Políticos

• Depende da ideoloxía do partido e das circunstancias

Sindicatos, mundo comercial e empresarial

• S.Galegos: emprego do galego

• Uso do galego entre empresas moi concretas: Castromil, Unipro

• Uso do galego en campañas publicitarias--> axudas económicas autonómicas para promover o seu uso

• Área Central: emprego do galego sen subvención

Igrexa

• Institución desgaleguizadora

• Figuras destacadas que defenderon o uso do Galego

• Frei Sarmiento

• Torres Queiruga

• Chao Rego

• 1987: Versión oficial do Misal Romano en galego

• Cregos galegofalantes pero que non utilizan o galego no acto da liturxia

• Revistas de carácter relixioso en galego

• Encrucillada

• Irimia: Asociación de Crentes Galegos

• 1986: 1ª edición da Biblia en Galego

Mundo cultural e editorial

• Derradeiros 25 anos: auxe especular debido a:

• Recuperación das liberdades políticas

• Oficialidade do galego

• Incorporación do galego ó sistema educativo

• Presencia das axudas autonómicas para a difusión de libros(...) en galego

• Música en Galego

• Carlos Núñez

• Lar na Lubre

• Editoriais

• Nomes dalgunhas

• Xerais

• Cumio

• Sotelo Blanco

• Incremento de libros en galego

• Escritos orixinais

• Traduccións

• Falta de profesionalidade no sector

Medios de Comunicación

• Radio

• Nacemento da radio en Galicia

• 1933: Unión Radio Galicia

Programa diario en lingua galega: O vello dos contos

Emisións en galego

1939-1975

• Inexistentes: Radio Popular de Vigo

• Algunhas emisións esporádicas no estranxeiro

Década dos 80

• Presencia do galego nas emisións

• Radio Fene

• Radio Galega

Actualidade

• Radio Galega: apoiada pola Xunta

• Emisoras municipais

• Cadeas estatais que emiten algunha programación en galego cando se trata de programas locais

• Medios escritos: Prensa

• S.XIX

• Nacemento da prensa en Galicia

• Nacemento no S.XIX asociada a:

• Loita contra a invasión napoleónica

• Debate entre liberais e absolutistas

• Escritos totalmente en lingua castelá

• 1º periódico editado en Galicia: El Cantón Compostelano (1800)

1833-1868

• Introducción paulatina de modificacións (aumento de formato, diversificación dos contidos)

• Colaboracións literarias en galego nos sornáis

• Creacións de novos sornáis

• Faro de Vigo

1868-1874

• Aumenta o nº de publicacións

1876-1900

• Reducción notable do nº de publicacións

• Destaca a prensa de emigración: La Ilustración Gallega y Asturiana -Madrid-

• El Correo Gallego

• La Voz de Galicia

• Diario de Pontevedra

prensa en galego (último cuarto do S.XIX)

• 1º xornal escrito integramente en galego: O Tío Marcos da Portela

• Posteriormente: A Monteira

• S.XX

1900-1923

• Aparición de novos xornais

• El Progreso

• La Centuria (Ou)

• La Zarpa (Ou)

• La Región

• Ideal gallego

prensa en galego

• A Nosa Terra

• Revista Nós: publicación de maior contido ideolóxico nacionalista galego

• Importancia da prensa de esta época: produccións poéticas e narrativas

1923-1931

• Novos xornais

• Fundación de moi poucos diarios: El Pueblo Gallego

• Revista Ronsel: plurilingüe

1931-1936

• Momento de certo esplendor

prensa en Galego

• Publicacións de orientacións nacionalistas

• Revistas político-literarias: Yunque

1940-1975

• La Noche (Santiago) que ten suplementos culturais e literarios os sábados nos que participan importantes galeguistas

• Cuadernos de Estudios Gallegos

• Revistas culturais

• Verba

• Boletín Auriense

prensa en galego

• Trasladación a América

• Publicacións contra o réxime franquista: Vieiros

Década 60-70

• Recuperación da prensa nacionalista e obreira clandestinamente

• Revista cultural: Grial, promovida pola E.Galaxia

1976-actualidade

• Espectacular incremento de publicacións

• Nacemento de Atlántico Diario

prensa en galego

• Xornais máis importantes: A Nosa Terra e O Correo Galego

• Revistas: Cerna

• Revistas de pensamento cristián, adicadas á literatura, ó estudio da lingua, pensamento crítico, economía e empresa

• Televisión

• 1914-1985: Presencia esporádica do galego en programas emitidos polo Centro Rexional de TVE en Galicia

• TVG (1985): dependente da Xunta

• TVE1: algunhas desconexións de carácter autonómico

• Internet

• Presencia escasa do galego

• 1996: utilización por parte da Xunta de webs en galego

• portais: Vieiros, Galiciacity, Enxebre, U-lo

• Prensa virtual : O Correo Galego

• Publicidade

• A lingua galega comeza a ter presencia na publicidade

• Etiquetados en galego