TEMA 1: A EMPRESA

A EMRESA: CONCEPTO, ELEMENTOS E OBXECTIVOS

Empresa: unidade económica de producción que permite a satisfacción de necesidades humanas a traves da oferta de bens e servizos.

ELEMENTOS DA EMPRESA

• Factor humano: formado polas persoas que teñen unha vinculación directa coa empresa. Cabe distingir entre:

• Os propietarios: asumen o risco da iniciativa ou investimento empresarial.

• Os traballadores: a traves dun contrato ofrecen os seus coñecementos e disposición a cambio dun salario

• .O factor directivo = administradores: asumen a responsabilidade e dirección da xestión empresarial.

• Os factores materiais: conxunto de bens económicos que van a formar o capital fixo e o circulante

• Capital fixo: bens que van permanecer na empresa un longo período de tempo

• Capital circulante: bens que se renovan en cada exercicio económico

• Organización: estructura que permite coordinar tódolos factores ou elementos da empresa (humano, material) coa finalidade de conseguir a máxima eficiencia, utilizando para elo normas e racións de tipo xerárquico e, comunicativo e delimitando a responsabilidade e autoridade de cada un dentro de esa estructura. Para que a organización funcione é preciso:

• Establecer un fin común que permita alcanzar á empresa os seus obxectivos.

• Combinar axeitadamente os factores productivos (eficiencia).

• Distribuír as funcións entre o factor humano da empresa...

• Contorno: marco externo no que está inmersa a empresa, é dicir, todo o que é alleo a empresa.

OBXECTIVOS DA EMPRESA

• Supervivencia: permañecer no mercado o máximo tempo posible

• Medrar: permite ampliar mercado e en principio traballar con custos baixos. Pode ser :

• Vertical: permite medrar dentro do sector de actividade

• Horizontal: permite medrar noutros sectores de actividade

• Maximizar resultados, facer máxima a diferencia entre ingresos e custos, ou o que é o mesmo, maximizar os beneficios e minimizar os custos.

• Alcanzar determinados fins sociais mellora do nivel de vida dunha determinada zona, ofertas de postos de traballo...

• Outros

EFICIENCIA E EFICACIA

• EFICACIA: cumplense os obxectivos

• EFICIENCIA: logralos obxectivos no menor tempo posible e co menor custo posible. Primeiro analizase a eficiencia técnica e logo a económica.

• Eficiencia técnica: os menos recursos materiais posibles pero mantendo a calidade

• Eficiencia económica: os menos gastos posibles, é dicir, aforrar custos

A CLASIFICACIÓN DAS EMPRESAS

• Atendendo a súa forma xurídica:

• Empresas de resonsabilidade ilimitada: os propietarios fanse cargo das débedas con tódolos seus bens. Tipos:

• Subsidiaria: primeiro sobre os bens da empresa e se estes non fosen suficientes irian sobre os propios

• Solidaria: no caso de que haxa mais dun socio o banco pode elixir a un só socio ara que pague a débeda

• Mancomunal: no caso de haber dous socios o banco esixiría lles os socios que pagasen o mesmo tanto por cen do que os socios teñan na empresa.

• Empresas de responsabilidade limitada: os seus propietarios fanse cargo das débedas co patrimonio aportado. Exemplos: S.A.; S.L.

• Empresas de responsabilidade mixta: existe para algúns propietarios responsabilidade ilimitada e para os restantes responsabilidade limitada. Exemplos: S. Comanditaria

• Segundo o seu sector de actividade:

• Sector primario: obteñen os seus bens directamente da natureza como as pesqueiras, agrícolas, gandeiras e forestais. Exemplos: PESCANOVA ( captura de peixe); empresa que corta madeira e almacenaa

• Sector secundario: empresas extractivas, empresas que transforman os produtos do sector primario ou que fabrican novos productos. Exemplos: minas, os troncos transformados en taboeiros de madeira, o peixe capturado transformado en “varitas”, Citröen.

• Sector terciario: ofrece bens e servizos. Exemplos: Alcampo, PESCANOVA (venta do producto), hoteis.

• Atendendo o grado de participación no estado

• Empresas públicas, aquelas nas que o capital pertence na súa totalidade a algunha Administración Publica.

• Empresas privadas, aquelas nas que o capital pertence na súa totalidade a particulares, sexan persoas físicas ou xurídicas.

• Empresas de participación mixta, aquelas nas que o capital pertence nunha parte a particulares e no resto a algunha Administración pública.

• Atendendo á existencia ou non dun proceso de elaboración do producto.

• Empresas comerciais, aquelas que venden os productos que se compran sen ningún tipo de transformación.

• Empresas industriais, aquelas que ofrecen un producto propio e que obteñen da transformación de recursos adquiridos previamente.

• Empresas de servicios, aquelas que non ofrecen ningún producto pois prestan un determinado servicio.

• Atendendo ó seu tamaño ou dimensión:

• PEMES

• Grandes empresas

A ORGANIZACIÓN EMPRESARIAL

Estructura que permite coordinar tódolos elementos da empresa (humano, material) coa finalidade de conseguir a máxima eficiencia, utilizando para elo normas e relación de tipo xerárquico, comunicativo e delimitando a responsabilidade e autoridade de cada un dentro de esa estructura.

FASES:

• Identificación e clasificación das actividades precisas para alcanzar os obxectivos previamente establecidos.

• Distribución das actividades entre os diferentes grupos humanos que conforman a estructura da empresa, é dicir asignación dos diferentes niveis de competencia, responsabilidade e autoridade.

• Coordinación: das relacións e comunicación entre os distintos membros da organización, é dicir, delimitan do dos responsables que quenes se deben recibir ordes, ante quenes se poden plantexar propostas e cales son os órganos fronte aos que se deben rendir contas.

OS PRINCIPIOS ORGANIZATIVOS

Os principios organizativos permiten estructurar a empresa. Podemos falar de:

• Unidade de obxectivo: toda empresa debe loitar por acadar un único obxectivo

• Unidade de mando: as instruccións de dous ou mais xefes non deben entrar en conflicto

• Alcance de control: é necesario determinar o número de persoas que un xefe pode dirixir, controlar e coordinar con efectividade.

• Delegación de autoridade e responsabilidade: a delegación consiste en asignar unha tarefa propia a un subordinado, darlle liberdade e responsabilidade para desenvolvela, baixo o control do resonsable.

• Principio de xerarquía: debe existir unha liña clara de autoridade que permita establecer relacións xerárquicas coas que delimitar a responsabilidade de cada individuo

• Principio de división e especialización do traballo: a especialización é unha consecuencia lóxica da división do traballo. Dividir o traballo significa fraccionar unha actividade en tarefas mais sinxelas, co que se conseguirá maior eficacia e por tanto maior productividade. A división vai permitir:

• A realización de actividades complexas para realizar unha soa persoa, por motivos materiais, físicos ou de coñecemento, fai que se dividan e así poidan asumilos varios traballadores especializados.

• Aproveitamento de habilidades e destrezas de cada individuo, permite desenvolver mellor unhas tarefas que outros

• Principio de motivación e participación do persoal, a motivación do persoal, así coma a súa integración e participación na empresa son aspectos a ter en conta ca vez máis pola organización.

ESTRUCTURA ORGANIZATIVA

• Tendo en conta o grao de delegación que hai en toda organización

• Organización descentralizada, require unha rede de coordinación entre as diferentes partes de empresa, co fin de evitar duplicidade nas operacións. Pode chegar o descentralizarse por:

• Alivio de carga de traballo o nivel directivo superior.

• Facilitar a diversificación de actividades e tarefas.

• Toma de decisións no lugar, tempo e nivel xerárquico apropiado.

• Aproveitar ideas e iniciativas do persoal.

• Organización centralizada, a autoridade e responsabilidade atópase nos niveis superiores da organización, as decisións importante son tomadas por poucas persoas. A centralización é precisa cando:

• Facilitar a dirección persoal da empresa, sobre todo nas empresas pequenas e nas primeiras fases de desenvolvemento.

• Nas situacións e emerxencia, as decisións deben tomarse de forma rápida.

• A organización centralizada pode presentar problemas de coordinación e comunicación horizontal entre os diferentes departamentos.

• Tendo en conta as relacións entre os diferentes grupos:

• Organización formal, as relacións entre grupos están definidas e identificadas e as actividades de cada membro están perfectamente delimitadas, así coma súa responsabilidade e autoridade.

• Organización informal, rede de relacións persoais e sociais non establecidas pola organización, senón que se produce de forma espontánea cando as persoas se relacionan entre si.

TIPOS DE ESTRUCTURAS ORGANIZATIVAS

• En liña, basase no principio de unidade de mando, e dicir, autoridade directa do xefe sobre os seus subordinados. As ordes nacen na alta dirección e logo van descendendo ata os niveis inferiores. Nesta estructura as comunicacións son moi lentas, ademais presentan problemas de flexibilidade para adaptarse aos cambios do contorno. Ex: organización militar, empresas pequenas...

• En liña e staff, combinase a relación de autoridade directa coa consulta e asesoramento dos departamentos chamados staffs. Os directivos destes, teñen autoridade sobre os directivos en liña. A función dos staffs é a relación de tarefas especializados que non realizan os outros departamentos. Ex: control de calidade, I+D, auditoría interna (control de toda a organización da empresa).

• En comite, a autoridade e responsabilidade son compartidos conxuntamente por un grupo de persoas. Poden se de caracter permanente ou circunstancial. A toma de decisións soe ralentizarse.

• Estructura divisional, consiste na descentralización das súas actividades operativas e funcionais. Desta descentralización xorden unha serie de divisións que soen responder a algún dos seguintes criterios:

• División por productos

• División por clientes

• DIvisión por territorios ou zonas xeográficas

• MATRICIAL, estructura organizativa de caracter flexible e capacidade para afrontar problemas importantes e na que especialistas de diferentes partes da organización se unen para proxectos específicos. Empregase conxuntamente CIA estructura en liña e staff. Ex. Misións espaciais....

• Funcional, a organización estructurase ao redor das diferentes funcións que se levan a cabo na empresa. Cada función diríxea un especialista (principio de especialización) e cada persoa deberá recibir ordes só dun xefe (principio de unidade de mando). Por enriba dos responsables de cada area atópase a alta dirección. E unha estructura polo xeral centralizada, co cal, pode presentar problemas de coordinación e comunicación.

• Organización en trebol, esta organización ten en conta a evolución do emprego e trata de reducir os custos fixos a través da contratación.

• Traballo profesional, realizan tarefas que requiren unha formación e especialización profesional. Forman parte da estructura da organización. Núcleo de traballadores mais pequenos e altamente cualificado. Deben estar ben retribuídos.

• Traballo flexible, formado por traballadores cunha formación elemental, fáciles de sustituir e en xeral realizan tarefas repetitivas e de apoio a principal. O traballo soe ser temporal ou parcial. Non ten porque se un grupo ben retribuído xa que son postos de fácil cobertura.

• Subcontratación, empresa allea a organización que a súa retribución vai en función da calidade e os resultados obtidos. Tratase de traballos necesarios pero non esenciais. Soe resultar máis cómoda e barata.

• Alta dirección, formada por poucas persoas que se encargan da coordinación das outras partes da organización e da toma de decisións.

O ORGANIGRAMA

Organigrama: representación gráfica da estructura formal da organización.

Tipos:

• Atendendo a súa finalidade

• Organigramas informativos, representan a totalidade da estructura organizativa da empresa, sen entrar en detalle.

• Organigrama analíticos, representan a totalidade da estructura organizativa da empresa. Deben se o máis precisos e detallados posibles.

• Atendendo a súa forma gráfica

• Organigrama concéntrico ou radial. Os niveis de maior categorías aparecen no centro do organigrama e os restantes figuran o seu arredor.

• Organigrama horizontaL, os niveis de maior categoría aparecen a un lado, polo xeral a esquerda.

• Organigrama vertical, os niveis de maior categoría aparecen na parte superior do organigrama e os restantes por debaixo del.

• Organigrama piramidal, consiste en representar unha pirámide divida horizontalmente en varias partes que representan diferentes niveis de autoridade.

• Organigrama escalar, a organización divídese en departamentos e subdepartamentos.

• Organigrama en lambda, supón mixturar organigramas horizontais e verticais. É útil cando a organización ten dividida a súa actividade nunha serie de areas xeográficas.

• Atendendo a súa extensión

• Organigramas xerais, aportan visión en conxunto da empresa,

• Organigramas parciais ou de detalle, aportan unha visión dunha ou varias areas da empresa que se queren destacar do resto da organización.

• Atendendo o seu contido

• Organigramas estructurais: representan as áreas da empresa e as súas conexións

• Organigramas funcionais: completan aos organigramas estructurais engaden as áreas da empresa as súas funcións

• Organigramas de persoal: conteñen a denominación do departamento ( nome e rango da persoa responsable)

CONCEPTO DEPARTAMENTO

Diferentes grupos de persoas e actividades que gozan dunha certa autonomía para o desempeño dunha serie de funcións.

A DEPARTAMENTALIZACIÓN

Consiste en dividir á empresa en diferentes departamentos, é dicir, en diferentes grupos de persoas e actividades que gozan dunha certa autonomía para o desempeño dunha serie de funcións. A departamentalización está relacionada coa estructura organizativa da empresa e pode representarse a través de organigramas. Tipos de departamentalización:

• Departamentalización xeográfica: existen uns departamentos centrais dos que dependen os demais distribuídos por zonas xeográficas.

• Departamentalización por clientes e por canles de distribución: realizase en función das características dos clientes ou en función dos intermediarios que utilizan para a distribución do producto.

• Departamentalización por funcións: fórmase atendendo ás funcións fundamentais

• Departamentalización por productos ou servizos: dáse en empresas que ofrecen productos ou servizos ben diferenciados. Crean departamentos atendendo ás diferentes liñas ou gamas de producción.

• Departamentalización por procesos: distribue o persoal e os recursos de acordo coas diferentes fases do proceso

• Outras departamentalizacións

O EMPRESARIO INDIVIDUAL

Persoa física que exerce de forma habitual e por comta propia unha actividade empresarial, sen precisar un contrato.

Podenno ser os maiores de idade que teñan a libre disposición dos seus bens e os menores ou incapacitados que exerzan a actividade a través dos seus representantes legais. Non existe separación entre o patrimonio persoal e o da empresa polo que se responde das débedas empresariais contraídas con:

• A totalidade dos seus bens propios, presentes e futuros

• Os bens propios do cónsuxe cando así o consentira este mediante Escritura Pública e inscripción no Rexistro Mercantil

• Cos bens gananciais agás que haxa oposición previa do cónsuxe mediante Escritura Pública e inscripción no Rexistro Mercantil.

A inscripción no Rexistro Mercantil non é obrigatorio. Tributa a través do I.R.P.F.

A denominación social é o nome mailos apelidos

Está regulado polo Código de Comercio

O EMPRESARIO SOCIAL

• SOCIEDADES CIVÍS:

Contrato polo cal dúas ou mais persoas obríganse a poñer en común diñeiro, bens ou industria co ánimo de repartir entre sí as ganancias. A responsabilidade é ilimitada e mancomunada.

Poden ter personalidade xurídica (sociedade civil pública) ou non (sociedade civil privada). Están reguladas no código civil e tributan no I.R.P.F

• COMUNIDADE DE BENS

Cando a propiedade ou o dereito sobre un negocio pertence a varias persoas. A responsabilidade é ilimitada. Cada comunero ten unha cota de participacións na comunidade, que de non establecerse presúmese igual á dos demais.

Están reguladas no código civil e tributan no I.R.P.F.

O exemplo mais común son os negocios por herencia cando hai mais dun herdeiro

.SOCIEDADES MERCANTÍS

Sociedade de economía social

ACLARACIÓNS (das sociedades laborais):

Socios traballadores socios mais do 50% do capital social nas súas máns

Non socios: so se pode contratar un límite senón esfúmanse os beneficios fiscais da sociedade laboral cara impostos

Non traballadores: menos do 50% do capital nas súas máns

A súa función social mais ca buscar beneficios e darlle un posto estable as persoas

Tributación no I.S.S.

ACLARACIÓNS (das sociedades cooperativas):

Teñen uns órganos voluntarios e outros obrigatorios: VOLUNTARIOS: comité de recursos OBRIGATORIOS: asamblea xeral de socios, órgano se administración, interventores (órgano de control)

Cando morre unha cooperativa o que queda non vai para os socios senón que vai para as Administracións públicas. Os socios so lles corresponde o capital social e mais uns intereses estipulados pola lei.

Tibutación no I.S.S.