1. BIZANCIO E OS REINOS XERMÁNICOS

O INICIO DA IDADE MEDIA

No ano 395, trala morte do emperador Teodosio, o Imperio Romano dividiuse en dúas partes: O Imperio Romano de Occidente, coa súa capital en Roma e o Imperio Romano de Oriente, coa súa capital en Constantinopla.

No século V, a metade occidental sufriu invasións xermánicas (dos visigodos, suevos, vándalos e alanos) e cando os hérulos conquistaron Roma no ano 476, e depuxeron ó último emperador, o Imperio Romano de Occidente desapareceu. Este acontecemento é considerado coma o punto de partida da Idade Media, que se estende ata o ano 1492.

O territorio do Imperio de occidente fragmentouse en distintos reinos xermánicos, e durante os cincos séculos seguintes viviu tempos difíciles: a cultura decaeu, o comercio desapareceu, as cidades empobrecéronse e a economía pasou a depender da agricultura.

O Imperio Romano de Oriente, logrou sobrevivir á caída de Roma e preserva-la súa identidade outros mil anos máis. Este Imperio terminou adoptando o nome de Bizancio e perdurou ata 1453, cando os turcos conquistaron Constantinopla.

BIZANCIO

Características xerais

Os emperadores bizantinos soñaron con reconstruí-la Roma e restaura-la súa organización e a súa cultura.

Cando máis cerca estiveron de conseguilo foi entre 533 e 534, cando reinaba Xustiniano. E o seu xeneral Belisario conquistoulles o norte de África ós vándalos. Un ano máis tarde arrebatoulle Italia ós ostrogodos e no 554, o sueste de Hispania ós visigodos. Así Bizancio converteuse no estado máis importante do Mediterráneo e os bizantinos lograron contela presión doutros pobos bárbaros.

Xustiniano organizou as leis romanas de forma clara e precisa, impulsou a construcción de numerosos templos e protexeu a cultura.

Bizancio foi un estado teocrático. Os emperadores chamáronse basileus e gobernaron cun poder absoluto apoiados nin forte exército. Contaron tamén cunha burocracia ben organizada e unha base legal fundamentada no dereito romano, que aínda hoxe se segue a utilizar.

Bizancio quedou dividido en themas ou provincias administradas por un gobernador ou por un comandante militar.

A economía baseábase na agricultura. Predominaron as grandes propiedades cultivadas por servos, aínda que as pequenas foron aumentando co reparto de terras entre os soldados e os campesiños libres.

O comercio adquiriu tamén unha grande importancia. O principal centro mercantil foi Constantinopla. Outros centros importantes foron Alexandría, en Exipto e Antioquía, en Siria.

A sociedade bizantina estaba dividida en forma piramidal:

NOBREZA

COMERCIANTES E CAMPESIÑOS LIBRES

SERVOS E ESCRAVOS

A nobreza podía ser civil (emperadores, reis, etc.) ou eclesiástica ( papas, bispos, abades, arcebispos,etc.).

A Igrexa exerceu unha gran influencia sobre a vida bizantina, onde as disputas relixiosas mesturábanse coas sociais. As loitas iconoclastas producíanse pola decisión dalgúns emperadores de prohibi-lo culto ás imaxes sagradas ou iconos, porque a súa relixión ó impedía. Entre os séculos VII e IX, os destructores das imaxes enfrontáronse cós adoradores das mesmas.

A rivalidade entre o patriarca de Constantinopla e o Papa de Roma, terminou provocando a separación entre as igrexas oriental e occidental no ano 1054, que se coñece co nome de Cisma de Oriente.

Trala cisma, a igrexa occidental aceptou a autoridade do Papa e a oriental foi fiel ó patriarca de Constantinopla, mantivo os seus costumes cristiáns e se chamou Igrexa Ortodoxa. Estendeu a súa área de influencia gracias a evanxelización dos eslavos, pobos bárbaros asentados nesa zona do Vello Continente.

A capital, Constantinopla

Foi construída por orde do Emperador Constantino I O Grande. Atopábase na colonia grega de Bizancioprotexía, o que hoxe é a Istambul dos turcos.

A súa localización era excepcional. Dominaba as rutas entre Europa e Asia e a enseada do Corno de Ouro constituía un magnífico porto natural que a protexia das correntes do Bósforo.

A súa superficie triangular impediu que fose urbanizada como calquera outra cidade romana. O centro urbano estableceuse na punta da península, arredor dunha praza cuadrangular chamada Augusteon, onde se alzaban os edificios máis importantes de Constantinopla: o Pazo Sagrado, o Senado, o Hipódromo e a basílica de Santa Sofía.

Tiña dúas murallas e iso a converteu na cidade máis difícil de conquistar do mundo medieval. Dos ataques marítimos protexíase por medio dunha cadea que, impedía a entrada dos barcos ó Corno de Ouro. Os habitantes da cidade defendíase lanzando sobre as naves inimigas o chamado “lume negro”.

O Legado Cultural De Bizancio

Estivo promovida pola Igrexa e polo Estado . Primeiro mantivo o seu herdo do mundo antigo, pero pouco a pouco foise helenizando. O latín cambiouse polo grego e a cultura bizantina converteuse nunha síntese das culturas clásica, cristiá e oriental.

O Código de Xustiniano foi outro dos grandes logros bizantinos que se realizou no campo do dereito. Recolleu nunha única obra as dispersas leis romanas, e gracias a isto puidéronse conservar e utilizar durante toda a Idade Media.

A arte bizantina está dotada de grande orixinalidade e beleza. Primeiro respectou a proporción e a harmonía clásicas e despois fíxose máis estilizada.

Na arquitectura usaron o arco sostido por columnas, e preferiron os edificios de planta cadrada, cubertos por unha cúpula sobre pendentes. Levantaron basílicas de planta rectangular con cubertas a dúas augas. Os edificios estaban construídos por materiais pobres, e as fachadas eran embelecidas con mármore e no interior había numerosos mosaicos.

O monumento máis importante da cultura bizantina é a basílica de Santa Sofía de Constantinopla, que ordenou construír Xustiniano no século VI.

Outros edificios destacados en Ravena foron: a Igrexa de San Vital ( onde se atopan os mellores mosaicos de Xustiniano e Teodora) e as basílicas de santo Apolinar Novo e Santo Apolinar In Classe.

As esculturas e as pinturas bizantinas abordan temas relixiosos que tratan de seguir con fidelidade os textos bíblicos. Caracterízanse pola rixidez das figuras e a solemnidade e a espiritualidade.. Estableceron nas imaxes os retratos de Cristo e da Virxe, que hoxe en día se seguen a representar.

OS REINOS XERMÁNICOS

Trala desaparición do Imperio Romano de Occidente, os pobos xermánicos estableceron distintos estados independentes. Os máis estables foron os creados polos visigodos e polos francos.

Os Visigodos

Viviran durante moitos anos en terras do Imperio Romano como aliados e os seus dominios estendíanse a ámbolos lados dos Pirineos. A súa capital era Tolosa (hoxe Toulouse), pero no século VI, os seus territorios quedaron reducidos á Hispania, o que lles fixo que a trasladasen a Toledo.

Os visigodos ocuparon os cargos na administración e tiñan moito poder militar que obrigou ós terratenentes hispanorromanos a entregarlles parte das súas terras.

O seu rei Recaredo abrazou o catolicismo no ano 587. A Igrexa católica exerceu unha grande influencia no Estado visigodo a través dos concilios ou reunións periódicas de tódolos bispos.

O carácter electivo provocaba constantes loitas entre os nobres, porque todos querían o trono. Foi un destes enfrontamentos o que favoreceu a invasión musulmana da Península e a desaparición do reino no ano 711.

Terminaron adoptando a lingua e os costumes romanos. O intelectual máis notable foi Danto Isidoro de Sevilla, que recompilou na súa obra Etimoloxías tódolos saberes do se u tempo.

Os Francos

Procedían do Rin e establecéronse na Galia. Un dos monarcas máis importantes foi Clodoveo que, convertido ó Cristianismo, venceu ós visigodos e fixo de Francia o máis importante reino xermánico.

Os sucesores deixaron o poder efectivo, nas mans dos altos funcionarios, os mordomos do pazo. Carlos Martel, venceu ós musulmáns na batalla de Poiters (732), detendo así a súa penetración en Europa. O seu fillo Pipino foi elixido rei de Francia no ano 751, inaugurando a dinastía carolinxia.

Carlomagno, o fillo de Pipino, levou a dinastía carolinxia ó seu máximo esplendor. Foi coroado emperador polo papa León III no Nadal do ano 800.

O Imperio era moi extenso. Para administralo dividiuno en condados , unhas provincias ó mando dun conde que estableceu marcas nas zonas fronteirizas, gobernadas por un marqués.

A súa preocupación pola cultura levouno a funda-la Escola Palatina de Aquisgrán.

Despois da súa morte o Imperio se desintegrou e se dividiu en dous países: Francia e Alemaña. O título imperial pasou a mans xermánicas.

Os Suevos en Galicia

Antes da caída definitiva do Imperio Romano no século V, chegaron a Galicia os suevos, procedentes de Europa Central, que fuxían de Atila, rei dos hunos, que avanzaba por Europa con ansias de conquistala. Os suevos, guiados por Hermerico, atravesaron a Galia ata cegar á Península Ibérica. Nun principio andiveron errantes, xunto os vándalos e os alanos; logo os romanos déronlle permiso para asentar na Gallaecia. Os suevos eran pacíficos e aborrecían as espadas e amaban ós arados.Non tardaron en facer amizade cos galegos. Cegaron a aclamar a Hermerico como rei de Gallaecia, fundando o primeiro reino de Occidente. Da lingua sueva quedaron algunhas palabras, nomes propios e topónimos de lugares. Reinando Teodomiro, chegou a Galicia San Martiño de Dumio, que viña de parte de Xustiniano para establecer unha alianza entre Galicia e bizancio. Martiño de Dumio afianzou o cristianismo que había iniciado Prisciliano na súa época. A Teodomiro sucedeuno o seu fillo Miro, e a este, Eurico. Foi o derradeiro rei suevo pois Galicia acabará sometida por Leovixildo, rei visigodo que daquela xa dominaba toda a Península Ibérica.

As Manifestacións Artísticas

VISIGODOS: Construíron igrexas de reducidas dimensións. Utilizaron os arcos de ferradura e a bóveda, e os teitos baixos e a escaseza de ventás fan que o aspecto exterior dos seus templos resulte pesado e macizo.

A decoración interior é escasa. Os motivos principias son temas vexetais e xeométricos e escenas do Antigo e Novo Testamento. As mellores igrexas son de San Juan de Baños (Palencia) e San Pedro de la Nave (Zamora).

Realizaron traballos de ourivería coma a coroa do rei Recesvinto.

CAROLINXIOS: Carlomagno decidiu levantar na capital do seu imperio edificios monumentais como manifestación do poder da súa monarquía. O mellor deles foi o Palacio de Aquisgrán, do que só se conserva a capela Palatina ( fermosa copia da Igrexa bizantina de San Vital de Ravena). No seu interior formouse a famosa Escola Palatina.

Os exemplos da escultura carolinxia son: A estatua ecuestre de Carlomagno de pequenas dimensións ou o Salterio de Utrech, realizado en marfil.