1.Noriega Varela e Ramón Cabanillas. Obras representativas e características da súa escrita.

Noriega Varela

Nace en 1969 en Mondoñedo, é o máis vello dos poetas da xeración que M. Ferrín chama “ Antre dous séculos” . É un fácil versificador, comezou a ser recoñecido despois de gañar un famoso certame poético en Mondoñedo. Autor dunha única obra que foi ampliando ó longo da súa vida “Montañesas” que a partir da terceira edición para a chamarse “Do ermo”, que indica un cambio de tendencia na súa obra.Apoia a loita agraria e únese ó grupo NÓS.

• ruralismo costumista: destaca pola riqueza da súa lingua, a descrición de paisaxes, e a métrica popular.

• Lirismo da natureza: poesía paisaxística mais refinada e culta,sinte aprecio polo humilde e influenciase de poetas portugueses.

Cabanillas

Nace en Cambados en 1876, marcha con 30 anos á Habana, é coñecido como

“O poeta da raza” porque recolle a inquedanza de Rosalía,o celtismo de Pondal, e a protesta de Curros, aparte de introducir elementos innovadores.

• etapa pregaleguista: “ No desterro” “ Vento mareiro”, de carácter intimista que mostran solidariedade polos labregos(Foros). Algúns poemas “Acción galega” chegan a ser símbolos populares.

• etapa galeguista: “ Da terra asoballada” reivindica a liberdade de Galicia fronte a Castela.

• etapa mítica: “ Na noite estrelecida” está formada por tres partes e narran as historias do Rei Arturo e o Santo Graal, pero galeguizándoos..(nun mosteiro de Ourense), escribe teatro contemporáneo “A man santiña” e verso histórico “O mariscal”

• etapa de posguerra: “Samos” libro cheo de desengano e morriña.

2.Os movementos de vangarda. Características.Autores e obras.

Escritores nados a redor de 1900, renovación, introducen vangardas europeas. Promoven a creación do Seminario de Estudios Galegos, algúns deles morren novos e outros quedan marcados polo drama da guerra civil. Destacan principalmente na poesía.

-Nacen importantes revistas coma: Alfar, Ronsel, Resol,Papel de Cor... etc.

Poesía:

-Neotrobadorismo: Tradición medieval, cantigas de amigo ,de amor, empregan recursos coma o leixaprén e paralelismos.

- Álvarez Blázquez “Cancioneiro de Monfero” ( fai crer que é antigo)

- Bouza Brey “Nao Senlleira”(20 poemas neotrobadorescos)

- Cunqueiro:“Cantiga nova que se chama riveira”novo vs tradicional.Amancio Prada.

-Hilozoísmo : continúan a tradición paisaxística, imaxes vangardistas baixo unha forma tradicional aberta ós sentidos. Os obxectos humanízanse.

- Amado Carballo: morre moi novo con 26 anos “Proel” “O Galo” (póstumo).

-Surrealismo: busca a liberdade interior humana.

- Cunqueiro: “Poemas do si e do non” de tema amoroso, recolle elementos típicos de todas as vangardas, pero non hai automatismo nin dramatismo propios das demais.

-Creacionismo: o poeta crea unha realidade autónoma(Deus).

- Manuel Antonio: manifesto “Máis alá” (ós vellos de fai séculos) “Sempre e máis despois” “ De catro a catro”(caderno de bitácora) paisaxe mariña, técnico-natural

Prosa:

Dieste: “Dos arquivos do trasno” psicoloxía galega, maxia en perspectiva realista.

3.A xeración NÓS. Características autores e obras.

1920, Ourense sae o primeiro número da revista NÓS (Risco,Cuevillas,Pedrayo,Castelao)

Esta revista estendese a toda Galicia, vese interrompida pola guerra civil. É de tipo cultural, nela fálase de etnografía, arqueoloxía,historia e literatura.

Todos estes autores son moi cultos, políglotas, europeizadores. Participan activamente no Seminario de Estudios Galegos, Irmandades da Fala,Partido Galeguista...

Risco: Nace en 1884 en Ourense,no seo dunha familia acomodada comeza a súa formación coas lecturas vangardistas europeas, funda a revista “La Centuria”.

As súas obras máis importantes son:

• “Teoría no Nacionalismo Galego”(ideario das Irmandades da Fala)

• “Do caso que lle aconteceu ó doutor Alveiros” (mundo de ultratumba)

• “O Porco de Pé” ( Sátira de Don Celidonio)

• “O bufón d´el rei” (teatro)

Pedrayo: Ourense, no seo dunha familia liberal,estudia filosofía e letras.

• “Os camiños da vida” decadencia da fidalguía

• “Arredor de si” un mozo en busca da súa identidade.

• “O fidalgo” unha das mellores mostras de narrativa breve.

• “Teatro de máscaras”

Cuevillas: Ourese, cursa farmacia pero non chega a exercer.

• “Prosas galegas” homenaxes a escritores e estudiosos galegos.

Castelao: Rianxo, de familia mariñeira, ten facetas de político participa nas Irmandades da Fala a constitución e Partido Galeguista, deputado nas cortes e loitador polo Estatuto.

Como artista gráfico é moi coñecido ten unha gran sensibilidade, conta tamén cunha ampla obra ensaística : - “ As cruces de pedra na Galiza” “Sempre en Galiza”

Como narrador:

- “Un ollo de vidro.Memorias dun esquelete”(ultratumba)

• “Cousas” 45 relatos de humor e denuncia.

• “Os dous de sempre”dosu tipos de ser humano fundamentais.

• “Retrincos”momentos autobiográficos.

Como dramaturgo: - “ Os vellos non deben de namorarse” (3 actos, tópico universal)

4.A literatura galega no exilio.Autores e obras.

En Galicia, a nosa lingua foi retornada á categoría de dialecto (castelán mal falado)

• aldeanismo, (atraso) América latina como refuxio para os exiliado, evitan que a cultura se apague ( 18 libros en galego de 1940 a 1944) Buenos Aires, capital da cultura galega ,(revistas ( céltiga, Galicia), programas de radio, conferencias).

• Autores:

• Castelao: “sempre en Galicia” “ os vellos non deben de namorarse”

• Dieste: anterior ó exilio, “ Dos arquivos do trasno”

• Blanco Amor: “ A Esmorga”

Narrativa:

Silvio Santiago: “ Vilardebós”

Ramón de Valenzuela: “ Non agardei por ninguén” “O naranxo”

Antón Alonso Ríos: “Da saudade: amore arte e misticismo” “Nidia”

Poesía:

Luís Seoane: “Fardel de eisiliado” “Na brétema” “ Sant-Iago” “As cicatrices”

( pretende devolver a conciencia da historia colectiva da patria esquecida)

Teatro: “ A Soldadeira” “ o irlandés astrólogo”

Lorenzo Varela: “Catro poemas para catro gravados” (épica)

“Lonxe”(guerra civil e consecuencias)

Emilio Pita: “Jacobusland” “ Serán”

Florencio Delgado Gurriarán: (neorromántico)

Ramón Rey Baltar: “A gaita ó falare: lembranzas e maldicións”

Ernesto Guerra da Cal: “ Seis poemas galegos”

Características: En xeral son escritores antifranquistas, que lembran a súa terra, defenden os dereitos dos galegos exiliados, e critican duramente ó réxime e a guerra.

6. Tendencias da narrativa galega de posguerra.Autores e obras.

A guerra civil creba na literatura, a producción Bos Aires.

1950(“A xente da barreira”) comezase a publicar (Fole, Cunqueiro,Amor) liñas diversas.

-Anxel Fole: “ A Lus do Candil”contos relacionados entre si ,estructura sinxela e encadramento

“ Terra brava” descrición da paisaxe do pais ,temática misteriosa, tradición oral.

-Cunqueiro: “ Merlín e familia” explora a materia de Bretaña, Merlín resolve problemas

“ As crónicas do Sochantre” peripecias dun músico, cambio de narrador.

“ Se o vello Simbad volvese ás illas” , Simbad retirado máis paisaxe de Galicia.

-Blanco Amor: “ A esmorga” narra a realidade opresiva e triste cun gran realismo.

“ Xente de lonxe”explora diferentes técnicas narrativas na súa obra, forte pegada.

Finais de 1950 e 1960, Nova Narrativa Galega.

-Características: Punto de vista omnisciente, obxectivo-cámara,influenciados por Joyce, Kafka, Faulkner, innovacións técnicas coma o monólogo interior, varios narradores,tempo desfigurado, antiheroe amagado pola sociedade, o poder da historia, a angustia, impotencia, escenarios indefinidos ou exóticos,adaptación da psicoánalise, mundo dos soños.. Todos universitarios, inquietudes galeguistas,dominio de idiomas e viaxes.

Autores: - Gonzalo Mourullo: “Nasce unha árobre”

“ Memorias de Tains” vangardas narrativas

- Méndez Ferrín : “ Percival e outras historias”

“ O crepúsculo e as formigas” libros fantásticos.

- Xohana Torres: “ Vento ferido”

- Neira Vilas: “ Memorias dun neno labrego” de gran éxito, a súa producción(afastada dos da NNG) destaca en dúas grandes correntes que son: o tema de Galicia e a vida campesiña;A emigración dende a perspectiva dos derrotados, destaca pola linguaxe directa e estructura aparentemente sinxela que fan doada a lectura.

7.O teatro no século XX.Tendencias autores e obras.

Teatro anterior á guerra civil:

“Fonte de xuramento” Fco Mª Iglesia en 1882.

ambientación rural < Irmandades da Fala(Conservatorio Nacional da arte galega,Escola dramática galega Leandro Carré, (representan obras de Shakespire e Molière)) < gaña prestixio social.

Autores: Vilar Ponte: “O mariscal”

Cabanillas: “ A man santiña”

Dieste: (Unha visión nova do mundo) “A fiestra baldeira”

A xeración NÓS, non lle concede tanta importancia ó teatro pero aínda así o fai participar nas correntes europeas.

Autores: Risco: “O bufón d´El Rei”

Pedrayo: “A Lagarada” “Teatro de máscaras”

Castelao: “Os vellos non deben de namorarse”

Teatro na emigración e no exilio:

Feito polos inmigrantes(técnicas novas) sentimento, morriña, orgullo de ser galego.

Compañía Galega Maruxa Villanueva” (actores, Maruxa, Fernando Iglesias) representan obras de Varela Buxán: “A xustiza dun mariñeiro”, Castelao: “ Os vellos non...”

Teatro de posguerra:

40,50 censura obras folclóricas se ridiculiza ós galegos. Aínda así se escriben obras que non poderán ser representadas.

Autores: Franco Grande“Choído”Manuel Mª “Auto do taberneiro”Marinhas“A revolta”

Álvaro Cunqueiro: “O incerto do señor Lamlet”

Nos últimos anos destaca o grupo: Abrente, de Ernesto Chao, xorden grupos independentes, e autores como Manuel Lourenzo, Vidal Bolaño. Destaca en 1984 a creación do Centro Dramático Galego.

8. Os modelos narrativos de finais do século XX. Características.Autores e obras.

Podemos diferencias dúas liñas temáticas claramente diferenciadas

• de quiosco( policial, científica, oeste, erótica)> sen grandes pretensións

• Autóctona ( Realista, histórica,feminina,intimista,GC,experimentalista)

Promocións:

de 1970 “Xeración de cambio” consolidan o proceso da NNG

Xosé Fernández Ferreiro. Explora liñas temáticas máis diverxentes

• “ A morte de Frank González” primeira novela do oeste galega

Alfredo Conde.

• “ Breixo” superpón a fantasía coa realidade, rompe a secuencia temporal.

• “Sempre me matan” reflexión sobre a emigración.

Xavier Alcalá.

• “ A nosa cinza” visión retrospectiva da infancia da súa xeración.

Destaca nesta época tamén a literatura galega en Latino América.

de 1980, deixa paso a unha xeración de novos escritores con gran éxito

Manuel Rivas.

• “ Un millón de vacas” , relatos de ironía amable

• “ O lapis do carpinteiro”

• “¿ Que me queres,amor ?”

Suso de Toro

• “ Polaroid” experimentalismo técnico, realismo feísta, rexistros coloquiais.

• “ Ambulancia” xénero policial

Outros autores: Freixanes,Xohán Cabana, Cid Cabido “Panificadora”

de 1990

X.C Caneiro, dous premios mais importantes de Galicia “Ébora” Pentaloxía , “ O infortunio da soidade”.. Ramón Caride “ Os ollos da noite” Marilar Aleixandre “ Teoría do caos”

9.Tendencias actuais da lírica, da narrativa,da dramática e da ensaística.

Lírica: 80: idade de ourorenovación, distanciamento poeta-sociedade, integración de elementos da cultura urbana e marxinal:drogas,depresión,influencia M.Antonio,preocupación formalista

Autores: XMA Cáccamo: “Praia das furnas”Manuel Vilanova“E direivos eu do mester de cobras”

• Carácter individualista de cada poeta, linguaxe directa,temas cotiáns,predominio de recitais,novas sensibilidades: ecoloxismo,feminismo..

Autores: Pilar Pallarés, Marica Campo,Iolanda Castaño e máis os autores dos 80.( en madurez)

Narrativa: Galego no ensino literatura xuvenil, novas editoriais(Ir Indo),exploración de novos temas, ten menos éxito do esperado pola influencia do ensaio, o xénero con maior difusión é o policial “ Crime en Compostela” destaca tamén a novela negra crítica social .

Continúa tamén a novela histórica Darío Xohan Cabana, que segue o tratamento de Cunqueiro.

Autores: Suso de Toro:“Polaroid,Tic-tac”Manuel Rivas“O lapis do carpinteiro” XC Caneiro“Ébora”

Drama: É posiblemente o xénero que menor desenvolvemento acadou, como avances ,os grupos profesionalízanse,( Antroido, Troula) aparecen outros coma(Teatro do Morcego) a fundación do Centro Dramático Galego, proliferan revistas dedicadas ó teatro (Revista Galega de Teatro) , ábrense novas salas, liñas: Crítica( ironía), e Culta.

Autores: Candido Pazó, Anxo Mourado.

Ensaio: Ten acadado maior pulo, debido a : “ A trabe de Ouro” (revista),creación de colección nas editoriais e a galeguización da universidade.Desenvolvese diferentes temáticas:

-Economía: Carlos Mellas “ A Galicia posible”

-Historia: situación do galego ensaios sociolongüisticos; “ O galego e as leis” Pilar García Negro.

-Teolóxico: “ O misterio do lume” Chao Rego

-Etnográfico: “Cultura popular” Mariño Ferro

-Feminista: “ Recuperemos as mans” Mª Xosé Queizán,